Thomas Gordon proponuje skuteczną metodę pedagogiczną rozwiązywania konfliktów powstających pomiędzy rodzicami a dziećmi. Opisuje, w jaki sposób należy zapewnić dziecku wszechstronny i harmonijny rozwój, jakie metody wychowania stosować oraz wskazuje na rodzaje porozumiewania się, kształtujące w dziecku postawę samodzielności i umiejętności w podejmowaniu właściwych wyborów.
Gordon dokonał podziału wszystkich rodziców na trzy grupy:
zwycięzców - do tej grupy należą rodzice, którzy w bardzo silny sposób podkreślający swój autorytet i władzę, co przejawia się częstym stosowaniem przez nich zakazów, różnych ograniczeń, żądaniem określonego typu zachowań. Rodzice ci wydają swoje polecenia i wymagają bezwzględnego posłuszeństwa. Argumentując je w sposób: "rodzice wiedzą najlepiej", "to dla dobra dziecka".
zwyciężonych - ten rodzaj rodziców stara się zapewnić swoim dzieciom nieco więcej swobody, co wynika z faktu, iż uważają się oni za przeciwników metod autorytatywnych. W sytuacji zaistniałych konfliktów, wygrywa tutaj dziecko. Zdaniem rodziców nie spełnianie oczekiwań ich podopiecznych może być dla nich po prostu szkodliwe.
grupa chwiejnych- grupę tę stanowią rodzice w pewien sposób niepewni i rozdarci, charakteryzuje ich to, iż częściowo akceptują oni zachowania swoich dzieci. Przejawia się na przemian uleganiem i surowością, twardością i łagodnością, ograniczaniem i cierpliwością, zwyciężaniem i uleganiem.
Najczęstszy problem rodziców według autora jest nie umiejętność słuchania swoich dzieci. Przejawiają przeważnie następujące zachowania:
wygłaszają kazania
wydają polecenia
ostrzegają
moralizują i wymyślają dziecku
udzielają rad
krytykują i stawiają diagnozy
tłumaczą i pocieszają
wypytują lub kierują rozmowę na inne tory
Wymienione zachowania utrudniają rozwiązywanie problemów oraz nawiązanie właściwych relacji, blokują "wgląd w przeżywanie" dziecka, czego efektem jest stan rzeczy, w którym dzieci przestają rozmawiać ze swoimi rodzicami. W sytuacjach pełnych emocji, dzieci nie chcą przyjmować logicznych argumentów ze strony rodziców. Akceptację taką można okazywać dziecku przez zachęcanie je do mówienia i wyrażania własnych uczuć co, umożliwia dokonywanie konstruktywnych zmian.
Brak akceptacji, ściśle wiąże się z następującymi dwoma zasadami:
zasada niekonsekwencji - rodzice są tylko ludźmi, podlegającymi zmianom nastrojów i innym emocjom. Nie zawsze będą doznawać identycznych uczuć wobec dzieci. Zasada ta pozwala pozbyć się rodzicom poczucia winy.
zasada posiadania problemu - rodzice bardzo często chcą rozwiązywać problemy za swoje dzieci, zamiast dążyć do zmotywowania ich oraz podjęcia przez nich samodzielnych działań, zmierzających do rozwiązania trudnej sytuacji. Rodzice często zdają się zapominać, że ich dziecko będzie stawać w życiu przed różnymi problemami wymagającymi podjęcia decyzji. Rodzicom akceptującym zasadę nie przejmowania problemów dzieci dużo łatwiej jest wspierać własne pociechy w podejmowanych wysiłkach i dążeniach do samodzielnego rozwiązywania problemów.
Co jest ważne?
Słuchanie bierne ośmiela dziecko oraz pozwala wszystko powiedzieć. Samo jednak milczenie nie zawsze przekonuje dziecko o tym, że go uważnie słuchamy, dlatego też powinno się używać pewnych bezsłownych sygnałów w przerwach wypowiedzi, jak np. marszczenie czoła, uśmiech czy też inne ruchy ciałem, jak również udzielać wypowiedzi słownych, takich jak: "hm...", "och", "rozumiem".
Równie ważne w rozmowach z dziećmi są tak zwane otwieracze drzwi, a więc wypowiedzi, umożliwiające dziecku większe otworzenie się, powodujące zachęcenie go do dalszej wypowiedzi.
"hm...hm..."
"aha"
"serio?!"
"interesujące"
"opowiedz mi o tym!"
"chciałbym coś o tym usłyszeć"
"chciałbyś o tym pomówić?"
"interesował by mnie twój punkt widzenia"
"porozmawiajmy sobie o tym"
"to brzmi jak byś mi miał o tym coś do powiedzenia"
"opowiedz mi całą historię"
"to wydaje się być dla ciebie czymś bardzo ważnym"
Czynne słuchanie jest kolejnym sposobem wyrażania akceptacji, polegające na tym, iż odbiorca stara się zrozumieć, co może w danej chwili czuć nadawca lub co stara się powiedzieć przez swoją wypowiedź. Pozwala na ustalenie problemu i poszukanie sposobu rozwiązania.
Przykładem aktywnego słuchania może być następująca sytuacja:
Dziecko: Nigdy nie nauczę się na tą klasówkę z biologii! To jest dla mnie za trudne!
Matka: Sądzisz że to jest naprawdę trudne? I nie dasz rady go rozwiązać?
Dziecko: Tak, sądzę że się tego nie nauczę.
Dzieci są zazwyczaj bardzo podejrzliwe i rodzice mogą się spotkać ze sprzeciwem z ich strony. T. Gordon podaje sześć kroków, według których można wprowadzić metodę bez porażek dla swojej rodziny:
krok 1 → jest to podstawowy krok, w którym rodzice muszą zdobyć uwagę dziecka a następnie zachęcić go do wspólnego rozwiązywania problemu
krok 2 → na tym etapie, rodzice wspólnie z dziećmi, starają się odnaleźć jak największą liczbę rozwiązań
krok 3 → krytyczna ocena kolejnych propozycji rozwiązania, pozostając na końcu przy jednej lub dwóch, które wszystkim odpowiadają
krok 4 → zdecydowanie się na najlepsze rozwiązanie
krok 5 → dokładnie opracować wszystkie szczegóły dotycząca realizacji powziętej decyzji
krok 6 → późniejsza ocena krytyczna dlatego też należy je poddać takiej modyfikacji, by obie strony były zadowolone
Aktywne słuchanie pomaga samym rodzicom, którzy dzięki niemu mają możliwość zrozumienia przeżyć i pragnień swoich dzieci. Pragnienia dzieci nie mogą być ważniejsze od tego, co czują i czego pragną ich rodzice.
Wychowanie bez porażek można stosować zarówno wobec starszych, jak i wobec małych dzieci, ważnym jednak jest, by zacząć je wprowadzać w jak najwcześniejszym okresie życia dziecka, ponieważ im wcześniej się zacznie, tym prędzej dziecko będzie wiedziało, jak wchodzić w relacje z innymi osobami w sposób naprawdę demokratyczny, uznając cudze potrzeby podczas gdy i jego własne są respektowane. Polecam lekturę :)
Bibliografia:
Gordon T., "Wychowanie bez porażek"
