Koncentracja to umiejętność skupienia i utrzymywania uwagi na ściśle określonych zadaniach czy zagadnieniach. Umiejętność ta rozwija się stopniowo w toku życia jednostki. U malutkich dzieci mamy do czynienia z uwagą mimowolną, natomiast uwaga dowolna, kierowana rozwija się z czasem. Dzięki prawidłowej koncentracji jesteśmy w stanie kierować naszą uwagą, dostrzegać i robić to co istotne w danym momencie.
Trudności z koncentracją uwagi są problemem często spotykanym u dzieci, można wręcz powiedzieć, ze są one znakiem naszych czasów. Wiele dzieci jest nadmiernie pobudzonych i ma skłonność do stałego rozproszenia uwagi. Staje się to często przyczyna problemów w szkole, ponieważ dzieci nie są w stanie wysiedzieć spokojnie na lekcji, skupić się na wykonywanym zadaniu, zapamiętać co jest zadane i jakie przybory należy przynieść do szkoły. W rezultacie uzyskiwane przez nie wyniki są gorsze niż rzeczywiste możliwości. Wiele badań dowodzi, że zaburzenia koncentracji są najczęstszą przyczyną niepowodzeń szkolnych. Dlatego też postanowiłam przygotować zestaw ćwiczeń i zabaw pozwalających rozwinąć umiejętności koncentracji uwagi i zapamiętywania u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.
Ćwiczenia usprawniające pamięć i koncentrację uwagi:
1. Zabawy wprowadzające sekwencje, np.
- głuchy telefon (dziecko ma dokładnie powtórzyć zdanie, które usłyszało)
- powtórz numer telefonu (zaczynamy od 3,4 cyfr – dziecko ma je powtórzyć)
- jedziemy na wycieczkę: zabawę zaczynamy mówiąc „jedziemy na wycieczkę i zabieramy...”. Wymyślamy i wymieniamy na zmianę z dzieckiem rzeczy, jakie zabieramy na wycieczkę powtarzając przy tym już te wcześniej wymienione, np.
mama: „Jedziemy na wycieczkę i zabieramy plecak”
dziecko: „Jedziemy na wycieczkę i zabieramy plecak i namiot”
mama: „Jedziemy na wycieczkę i zabieramy plecak, namiot i piłkę”
dziecko: „Jedziemy na wycieczkę i zabieramy plecak, namiot, piłkę i koc” itd.
Można wprowadzać różne odmiany tej zabawy poprzez zmianę początkowych zdań, np. „Jesteśmy w sklepie i kupujemy...”, „Na urodziny Paweł dostał...”
2. Rymowanki –
nauka krótkich rymowanych wierszyków, wyliczanek, również z wprowadzaniem towarzyszących temu gestów
Wymieniamy ciąg słów. Na ustalone wcześniej słowo lub grupę słów dziecko ma klasnąć np. na słowo: lampa lub na nazwy kolorów, potraw itp.
Nazywamy szybko i wskazujemy na sobie części ciała. Dziecko ma je wskazywać na sobie. Dla zmylenia co jakiś czas wskazujemy część ciała inną niż wymieniamy – zadaniem dziecka jest wskazywać prawidłowo na podstawie usłyszanej instrukcji słownej.
Dziecko kładzie się lub siada wygodnie i słucha uważnie odgłosów z otoczenia, a potem ma je wymienić. Zadanie można utrudnić poprzez nakazanie wymienienia odgłosów w kolejności, w jakiej się pojawiały (możemy sami „produkować” różne odgłosy- np. skrzypienie drzwi, stukanie, szuranie, szeleszczenie gazetą itd.)
3. Podaj kolejność:
na kartce papieru ryzujemy w rzędzie kilka przedmiotów, odsłaniamy, dziecko przygląda się przedmiotom zapamiętując ich kolejność. Ponownie zasłaniamy kartkę a zadaniem dziecka jest wymienienie przedmiotów w kolejności, bądź je rysuje z pamięci.
4. Pokazujemy dziecku ilustrację
i prosimy aby przez 30sekund uważnie jej się przyglądało. Następnie zabieramy rysunek i prosimy o odpowiedzenie na różne pytania dotyczące tego co znajdowało się na obrazku.
5. Powtarzamy dziecku 10razy pewną sekwencję słów
(na przykład: KOMIN, KACZKA, KANAPA, KRZESŁO, KROWA, KOT, KACZKA, KOGUT, KURA), a następnie prosimy aby powtórzyło wyrazy w tej samej kolejności
6. Wystukujemy dziecku pewien rytm a następnie prosimy aby powtórzył.
Przeprowadzamy kilka prób
7. Czytamy
opowiadamy dziecku krótką historyjkę i prosimy o uważne przysłuchiwanie się. Przykład: „dzieci zbudowały zamek z piasku, zrobiły mu dwie bramy, trzy wieże, na jednej z nich powiewała chorągiew. Był piękny słoneczny dzień. Dzieci śmiały się, bawiły foremkami, lepiły kule z piasku. Aż mama zawołała ich na obiad. Po południu, gdy Tomek wrócił do piaskownicy zobaczył, że połowa zamku jest zburzona. Bardzo się tym zmartwił i postanowił szybko odbudować zamek”.
Po wysłuchaniu całego opowiadania prosimy dziecko o odpowiedzenie na kilka pytań:
• z ilu kul zrobimy był bałwan?
• ile miał guzików?
• z czego dzieci zrobiły nos bałwanka?
• kto pierwszy zauważył, że bałwan zniknął?
• dlaczego mama zawołała dzieci do domu? Itp.
8. Mucha
Ćwiczenie to młodsze dzieci (najczęściej do 1 klasy szkoły podstawowej) mogą wykonywać patrząc na narysowany kwadrat; starsze dzieci lub te, które już w młodszym wieku sobie z tym poradzą - z zamkniętymi oczami.
Rysujemy kwadrat składający się z 9 pól. Mucha będzie rozpoczynała podróż ze środkowego kwadratu.
Mówimy powili gdzie kieruje się mucha, a zadaniem dziecka jest śledzenie jej ruchu w polach kwadratu i zareagowanie, kiedy wyjdzie poza jego granice.
Przykładowa trasa muchy może wyglądać następująco:
Mucha idzie w lewo… mucha idzie w dół… mucha idzie w prawo… mucha idzie w górę…
mucha idzie w prawo… mucha idzie w górę… mucha idzie w lewo… mucha idzie w lewo…
mucha idzie w górę. WYSZŁA!
Jeśli zobaczysz, że Twoje dziecko nie ma problemu z wykonaniem ćwiczenia kiedy patrzy na kwadrat, spróbujcie zrobić je z zamkniętymi oczami. Jeśli poruszanie się po polu 3x3 jest łatwe można „podnieść poprzeczkę” wykonując ćwiczenie na kwadracie 4x4. Wtedy mucha zaczyna swoją podróż od dowolnego miejsca. Im dłuższa trasa muchy, tym dłuższy czas koncentracji, a więc i trudniejsze ćwiczenie.
9. Cierpliwość
U małych dzieci najszybciej widać postępy w wykonywaniu tego ćwiczenia jeśli przeprowadzimy je w formie „konkursu”. Zadanie jest bardzo proste: dziecko musi skupić swój wzrok w jednym punkcie (nawet na gwoździu w ścianie) jak najdłużej potrafi. Najlepiej wyznaczać progi i podczas wykonywania przez dziecko ćwiczenia podawać informacje ile czasu zostało do osiągnięcia celu. W przypadku dzieci w wieku przedszkolnym 30 sekund to będzie wielki sukces! Przy codziennym stosowaniu tego ćwiczenia można czas stopniowo wydłużać, nie więcej jednak niż 10 do 15 minut.
10. Liczenie
Proste zadania matematyczne, takie jak dodawanie, mnożenie do 100 itp. są również świetnym treningiem. Oczywiście zadania powinny być wykonywane w pamięci i trudnością dostosowane do wieku. Nie chodzi o to, żeby były bardzo trudne.
Podobnie działa ćwiczenie polegające na wymienianiu co trzeciej liczby lub w kolejności wszystkich liczb, które zawierają w sobie np. 3 i są jej wielokrotnością (3, 6, 9, 12, 13, 15 itd.). Podobnym zadaniem jest liczenie od 1 w górę z pominięciem np. wszystkich liczb, które zawierają w sobie 7 i są jej wielokrotnością (1, 2, 3, 4, 5, 6, X, 8, 9, 10, 11, 12, 13, X, 14, 16, X, 18, 19, 20, X, 22, 23 itd.). Im szybciej, tym trudniej.
Powyższe przykłady technik wspomagających koncentrację uwagi są jednymi z wielu. Ich różnorodność sprawi, że ćwiczenie tej umiejętności będzie ciekawe i przyjemne, choć jak każdy trening, wymaga wysiłku i pracy. Ważna jest w tym wszystkim ogromna konsekwencja działań ze strony dorosłych. Dzieci potrzebują ciągłego motywowania i wspierania ze strony opiekunów.