Choroba afektywna dwubiegunowa – czym jest?

Choroba afektywna dwubiegunowa jest definiowana przez psychologię popularną lub „uliczną” jako częste oraz niekontrolowane huśtawki nastroju. Najpierw smutek, a potem radość, następnie złość, a na końcu spokój. Jednak nie jest to do końca prawdą – choroba afektywna dwubiegunowa powinna zostać opisana bardziej prawidłowo i szczegółowo.

Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) dzieli się na dwa rodzaje: typ 1 i typ 2. Typ 1 charakteryzuje się epizodami maniakalnymi i euforycznymi, podczas gdy typ 2 to mieszanina epizodów hipomaniakalnych i depresyjnych. Poniżej przedstawimy dokładniej co to oznacza.

Co to jest epizod maniakalny?

Według DSM-5, epizod maniakalny objawia się zdefiniowanym okresem nienaturalnie oraz stale uniesionego, wylewnego lub drażliwego nastroju lub anormalnym lub stałym wzrostem energii i aktywności.

Podczas okresu przynajmniej jednego tygodnia (lub jakiekolwiek innego okresu, jeśli pacjent musi być hospitalizowany) dana osoba spędza większość dni w tym stanie. Wykazuje ona również 3 dodatkowe objawy – niedosypianie, wzrost poczucia własnej wartości lub megalomania oraz nadmierne uczestniczenie w ryzykownych przedsięwzięciach, itd.

Nastrój danej osoby podczas epizodów maniakalnych jakimi charakteryzuje się choroba afektywna dwubiegunowa jest opisywany jako euforyczny, nadmiernie szczęśliwy, lub „wniebowzięty”. Na przykład może ona spontanicznie zainicjować rozmowę z nieznajomym, a jej myśli biegną szybciej, niż jest ona to w stanie werbalnie wyrazić.

Nastrój osoby doświadczającej maniakalnego epizodu zwykle opisywany jest jako euforyczny i nadmiernie szczęśliwy.

   

Przesadny optymizm, wylewność, megalomania oraz brak oceny sytuacji prowadzi do ryzykownych zachowań, takich jak przekraczanie prędkości podczas jazdy, oddawanie swojego mienia, bezmyślne inwestowanie pieniędzy oraz nadzwyczajna rozwiązłość seksualna. Tego rodzaju zachowania zwykle przyczyniają się do strat ekonomicznych oraz społecznych danej osoby.

Mogą być na tyle poważne, by spowodować tragiczne skutki w życiu towarzyskim i zawodowym, mogą doprowadzić do hospitalizacji, a nawet symptomów psychotycznych (halucynacji, urojeń, itd.)

Co to jest epizod hipomaniakalny?

Według DSM-5 epizod hipomaniakalny to zdefiniowane okresem czasu nienaturalnie oraz stale uniesiony, wylewny lub drażliwy nastrój lub anormalny, stały wzrost energii i aktywności trwającej przez przynajmniej cztery dni z rzędu.

W porównaniu z epizodami maniakalnymi, epizody hipomaniakalne nie są na tyle poważne, by spowodować poważne zmiany w funkcjonowaniu zawodowym czy społecznym. Zwykle nie wymagają hospitalizacji, ani nie prowadzą do symptomów psychotycznych.

W porównaniu do epizodów maniakalnych, epizod psycho-maniakalny nie jest na tyle poważny, by doprowadzić do hospitalizacji.

Epizod depresyjny

Depresja znana jest większości osób. Ludzie stosują ten termin kolokwialnie, by wyrazić uczucia smutku, melancholii, wyczerpania, zmęczenia, apatii itd. Podobnie jak z poprzednimi epizodami, teraz zobaczymy jakie kryteria muszą zostać spełnione, aby zdiagnozować epizody depresji, jakimi cechuje się choroba afektywna dwubiegunowa.

DSM-5 wykazuje, że przynajmniej pięć z poniższych symptomów musi być obecnych prawie każdego dnia przez okres przynajmniej dwóch tygodni. Dodatkowo dana osoba przejawia brak zainteresowania i niemożność odczuwania przyjemności.

Przynajmniej 90% pacjentów z depresją jest smutnych i przygnębionych. Ważne jest, aby ich pytać jakie były najlepsze oraz najgorsze momenty danego dnia oraz czy istnieje coś co pomoże im poczuć się lepiej. Te czynniki mają związek z uczuciami.

Niemożność odczuwania przyjemności

To utrata odczuwania przyjemności płynącej z codziennych czynności. Osoby, których dotknęła choroba afektywna dwubiegunowa są odporne na radość, nic nie sprawia im przyjemności, czy to wyjście z przyjaciółmi, czy oglądanie dobrego filmu.

Zmiany w apetycie i/lub wadze

Do kryteriów zalicza się również wzrost lub spadek wagi na przestrzeni jednego miesiąca, który różni się o około 5% od od normalnych wahań wagi. Ten symptom jest jednak czasem trudny do rozpoznania.

Problemy ze snem

Bezsenność była zawsze uważana za objaw depresji, chociaż bardziej wątpliwe i atypowe jest nadmierne spanie. Istnieją trzy rodzaje bezsenności, które powinny być zbadane: przejściowa, ostra i przewlekła. Dodatkowo należy również przeanalizować jak zmęczony jest dany pacjent w ciągu dnia, czy jego sen zapewnia mu wypoczynek, jak dużo czasu spędza w łóżku etc.

Powszechnym kryterium na bezsenność przejściową jest to, że nie trwa ona dłużej niż przez tydzień. Ostra bezsenność występuje kiedy dana osoba nie może spać przez okres od kilku dni do miesiąca. Bezsenność przewlekła natomiast trwa przez dłużej niż miesiąc. Nie istnieją żadne kryteria, które opisywałyby hipersomnię, czyli zbyt długie spanie.

Zaburzenia psychomotoryczne

Odnoszą się głównie do spowolnienia lub nadpobudliwości. Aby zostać zdiagnozowanym, pewne zachowania muszą być dość widoczne dla otoczenia.

Utrata lub brak energii

Osoby, których dotknęła choroba afektywna dwubiegunowa cierpią często na brak energii, ale tak naprawdę jest to bardziej brak zainteresowania i apatia.

Nadmierna samokrytyka, poczucie winy lub niskie poczucie własnej wartości

Ważne jest zapytać pacjenta, aby opisał siebie, a później swoich przyjaciół i rodzinę oraz zobaczyć w jaki sposób to robi.

Trudności z koncentracją, myśleniem lub podejmowanie decyzji

Zwykle lekarz zapyta chorą osobę czy jest w stanie śledzić rozmowy oraz programy telewizyjne, skupić się na swojej pracy itd.

Powracające myśli dotyczące samobójstwa i śmierci

Między 60 a 80 % samobójstw popełnianych jest przez ludzi, u których stwierdzono depresję. Chorowanie na depresję zwiększa ryzyko popełnienia samobójstwa aż o 30% w porównaniu z resztą populacji.

Jeśli ktoś przejawia pięć lub więcej powyższych symptomów, nie oznacza to automatycznie, że dotknęła ich choroba afektywna dwubiegunowa. Musi być występować również wyraźne pogorszenie się stanu psychospołecznego, który nie może być pod wpływem żadnych lekarstw, innych schorzeń (np. demencji), ani normalnych reakcji, takich jak żałoba.

Aby zdiagnozować epizody depresyjne, dana osoba musi przejawiać się przygnębionym nastrojem oraz utratą zainteresowania i brakiem odczuwania przyjemności.

Choroba afektywna dwubiegunowa typ 1 – cechy

Jak wspomnieliśmy powyżej, choroba afektywna dwubiegunowa typu 1 charakteryzuje się obecnością epizodów maniakalnych. Przed lub po mogą pojawić się również epizody hipomaniakalne lub depresyjne.

Podczas epizodów maniakalnych, ludzie zwykle nie są w stanie przyjąć do wiadomości, że są chorzy  oraz że wymagają leczenia, dlatego żarliwie się przed nim wzbraniają. Zwykle zmieniają ubiór, makijaż i inne cechy wyglądu, by zwrócić na siebie większą uwagę lub wydać się bardziej atrakcyjnym seksualnie.

Niektórzy pacjenci stają się agresywni oraz stanowią zagrożenie fizyczne. Jeśli mają urojenia mogą zaatakować drugą osobę lub popełnić samobójstwo. W rezultacie swojego zaburzonego oceniania sytuacji, braku świadomości oraz hiperaktywności, epizody maniakalne mogą mieć katastrofalne konsekwencje.

Nastrój danej osoby może zmieniać się gwałtownie od gniewu, aż po depresję. Podczas tych epizodów, objawy depresji mogą pojawiać się zaledwie na moment, na kilka godzin, a nieco rzadziej na całe dnie.

Choroba afektywna dwubiegunowa cechuje się obecnością epizodów maniakalnych.

 

Ryzyko popełnienia samobójstwa a zaburzenia afektywne dwubiegunowe typu 1

DSM-5 szacuje, że ryzyko popełnienia samobójstwa u osób cierpiących na tę chorobę jest 15 razy  wyższe, niż u reszty populacji. Składa się na nie 1/4 wszystkich samobójstw.

Choroba afektywna dwubiegunowa typ 2 – cechy

Choroba afektywna dwubiegunowa typu 2 charakteryzuje się obecnością epizodów hipomaniakalnych i depresyjnych. Epizody maniakalne wstępują wyłącznie w typie 1. Osoby chorujące na typ 2 zwykle udają się do lekarza kiedy doskwierają im epizody depresyjne, a rzadko narzekają na symptomy hipomaniakalne, jako że nie prowadzą one do żadnych zaburzeń normalnego funkcjonowania.

Zaburzenia związane z typem 2 są konsekwencją epizodów depresyjnych. To stałe i niespodziewane zmiany nastroju oraz niepewne relacje zawodowe i towarzyskie z innymi osobami. Osoby, których dotyka choroba afektywna dwubiegunowa typu 2 mogą nie postrzegać swoich epizodów hipomaniakalnych jako coś patologicznego czy niekorzystnego. Mimo to ich nieobliczalne zachowanie może drażnić otoczenie.

Cechą wspólną tego zaburzenia jest impulsywność, która może przyczynić się prób samobójczych  oraz nadużywania środków psychoaktywnych/alkoholu.

Choroba afektywna dwubiegunowa typu 2  cechuje się występowaniem epizodów hipomaniakalnych oraz depresyjnych.

Ryzyko popełnienia samobójstwa a zaburzenia afektywne dwubiegunowe typu 2

Według DSM-5 ryzyko prób samobójczych jest wyższe w przypadku choroby afektywnej dwubiegunowej typu 2. Około 1/3 pacjentów cierpiących na te zaburzenia ma za sobą próby samobójcze. Częściej również kończą się one śmiercią, niż w przypadku zaburzeń typu 1.

Bibliografia:

Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne. Diagnostyczny i statystyczny podręcznik zaburzeń psychicznych, 5 edycja: DSM-5. Stany Zjednoczone 2013.

Jak według ludzi wygląda depresja

Fałszywe wspomnienia