Podjęcie nauki szkolnej jest najważniejszym wydarzeniem dzieciństwa. Dziecko musi sprostać nowym wyzwaniom. Nie wszystkie jednak dzieci dojrzały społecznie i emocjonalnie do podjęcia nowych zadań. Reakcją na pojawiające się problemy mogą być objawy nerwicowe, depresja lub zaburzenia zachowania. Natomiast przyczynami, które mogą mieć wpływ na rozwój depresji u dziecka, są złe relacje z rówieśnikami, niepowodzenia szkolne i problemy rodzinne.
Co może wpływać na niepowodzenia w nauce?
- dysleksja, czyli specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu
- mała sprawność fizyczna dziecka, która bywa pretekstem do agresywnych zachowań wobec niego przez starszych kolegów
- ubiór świadczący o gorszej lub lepszej pozycji w grupie. Dzieci niemające możliwości "szpanowania" markowymi ciuchami są traktowane jako gorsze i często poniżane
- wady rozwojowe np. patologiczna otyłość, krótkowzroczność czy defekty urody mogą stać się przyczyną żartów, przezwisk ze strony kolegów, koleżanek. Ma to duże znaczenie w budowaniu akceptacji własnej fizyczności.
Dziecko z trudnościami w nabyciu umiejętności szkolnych bywa kozłem ofiarnym, stanowi obiekt przykrych komentarzy w swojej klasie.
W genezie depresji u dzieci duże znaczenie mają problemy rodzinne.
Jakie problemy rodzinne mogą stać się przyczynami depresji?
- zapracowani rodzice, którzy nie mają czasu na rozmowy z dzieckiem
- nadmierne wymagania wobec dziecka, by było doskonałe. Bywa, że w poczuciu niespełnienia pokładanych w dziecku oczekiwań, szuka satysfakcji w nieformalnych grupach rówieśniczych
- napięcia między rodzicami, niezrozumiałe dla dziecka, które przeżywa je jako zagrożenie dla siebie i rodziny
- alkoholizm w domu, mający wpływ na zaburzenia w funkcjonowaniu dziecka zarówno w grupie rówieśniczej jak i szkole
Charakterystyka depresji u dzieci w wieku szkolnym:
Zaburzenia aktywności:
- wagaruje
- odmawia pójścia do szkoły
- dziecko unika wspólnych zabaw z rówieśnikami
- nie podejmuje zabaw, które wcześniej sprawiały mu przyjemność
Zaburzenia nastroju
- jest smutne, często popłakuje z błahego powodu
- dziecko nie reaguje radością na sytuacje, które wcześniej sprawiały mu radość
- ma stany lękowe - lęk najczęściej związany jest z obawą o utratę osób bliskich; dziecko kontroluje ich obecność, dopytuje się gdzie wychodzą i kiedy wrócą, tworzy czarne scenariusze, gdy wyjeżdżają lub spóźniaja się z powrotem do domu
- wyraża nadmierną troske o zdrowei bliskich
- boi sie chodzić do skzoły( lęk często jest tak nasilony, że dominuje w zachowaniu dziecka
Objawy somatyczne:
- bóle brzucha
- bóle głowy
- biegunka
- moczenie nocne
Zamiana zachowania dziecka, utrzymywanie się objawów zaburzeń lub ich natężenie stanowi podstawę diagnozy depresji. U dzieci w starszym wieku szkolnym objawom depresji mogą towarzyszyć zaburzenia zachowania pod postacią agresji skierowanej ku sobie lub otoczeniu.
Wskazania dla rodziców:
- Zgłaszane przez dziecko objawy somatyczne np. bóle głowy, brzucha wymagają konsultacji lekarza pediatry, bowiem chorobom fizycznym zazwyczaj towarzyszy uczucie zmęczenia, mniejsza aktywność, drażliwość i złe samopoczucie. Jeżeli dziecko jest zdrowe fizycznie, szukamy źródeł jego zmienionego zachowania w szkole, rodzinie lub grupie rówieśniczej.
- W przypadku niepokojących zachowań dziecka należy nawiązać kontakt z wychowawcą, pedagogiem lub psychologiem. Przekazane informacje ukierunkują ich formy pomocy i opieki nad dzieckiem w nauce, kontaktach z kolegami
- Jeżeli dziecko ma problemy z realizowaniem programu szkolnego, należy wspólnie opracować program pomocy, uwzględniający możliwości dziecka
- Trzeba rozmawiać z dzieckiem o tym, co dzieje się w szkole, o jego kolegach, dawać przykłady rozwiązywania konfliktów.
- Trzeba rozmawiać z dzieckiem, o tym, co się dzieje w rodzinie. Dac mu szansę na wyrażenie opinii o tym co je nieniepokoi w zachowaniu rodziców
- W rozmowie z dzieckiem nalezy wykorzystać łatwe i dostępne formy komunkiacji, np. zabawę w dom, rodzinę. Dobrym źródłem informacji są ryzunki dziecka. Można z odczytać wiele problemów, któe dla niego są trudne do wyartykułowania.
- Nie można stwarzać sytuacji, które uruchamiają obawy dziecka o utratę matki lub innej ważnej dla niego osoby, np. nie można zostawiać dziecka samegow domu, jeżeli przeciwko temu protestuje(racjonalne argumenty rodziców wtedy nie uspokajają)
- Trzeba pamiętać o tym, że rodzina ma stanowić dla dziecka teren bezpieczny. Kłótnie uruchamiają lęk dziecka o trwałość rodziny
- Alkoholizm w rodzinie wymaga bezwzględnie podjęcia terapii przez pijącego członka rodziny. Dzieci z rodzin alkoholikow wnoszą w dorosłe życie bagaż dramatycznych doświadczeń wyniesionych z dzieciństwa.
- Porada lekarza psychiatry jest wskazana wówczas, gdy objawy depresji dziecięcej utrzymują się i mają tendencje do nasilenia. Lekarz specjalista oceni stan zdrowia psychicznego dziecka, ustali program terapii i współpracy z rodziną.
op.cit. prof. dr hab. med. Hanna Jaklewicz
Warto zajrzeć:
O sile emocji pozytywnych. Zapobieganie depresji dzieci i młodzieży. W. Lemańska
Depresja u dzieci J. Rola
